ఆకుపచ్చని జ్ఞాపకాలు .

పిఠాపురం మహారాజావారి సంస్థానంలో కోన ప్రాంతంలో సముద్ర తీరాన ఉన్న పల్లెటూరు వంటిమామిడి . బొత్తిగా రవాణా సౌకర్యం లేని గ్రామం . గ్రామం మొగ లో ఉన్న బాట దాటి బ్రాహ్మణ వీధిలోకి రాగానే రెండు మూడు ఇళ్ళు దాటిన తర్వాత ఎకరం విస్తీర్ణంలో అతి సువిశాలమైన పెంకుటింటిలో మండువా వాటా బుల్లి గారిది .

బుల్లి గారి ఇంటి ముంగిట నిలబడగానే ఎదురుగా వీధి అరుగు . వీధి అరుగు మీంచి సింహద్వారం దాటగానే వసారా . వసారా కి   ఇరువైపులా ధాన్యం నిలవ చేసుకొనే గదులు . ఒకటి తూర్పు వైపున మరోటి పడమర వైపు . ఇంకొంచం ముందుకు వెడితే విశాలమైన అంగణం . ఆకాశమే ఫై కప్పు ఈ అంగణం కి . అంగణం దాటితే వసారా . దాని వెనుక బుల్లి గారి గది . బుల్లి గారి గది దాటగానే విశాలమైన మండువా . మండువా తర్వాత ఉత్తరపుటిల్లు . అది దాటి ఇంకా ముందుకు వెళ్తే వంట వసారా . వంట వసారా కి తూర్పున పూజ గది పడమర వైపు వంట గది . వంట వసారా కి ఆనుకొని ఉన్న చూరు క్రింద తూర్పు ,పడమరల వైపు పెద్ద రాతి అరుగులు . వీటి మధ్య నుంచి ఎనిమిది అడుగుల వ్యాసం ఉన్న నూతికి దారి . నూతికి చుట్టూ పెద్ద రాతి  చప్టా . ఆ వెనక పశువుల సావిడి, పెరడూ . బుల్లి గారి గది నుండి ఉత్తరపుటిల్లు దాకా సరంబీ . దాని పైన వాడపల్లి పెంకులుతో నేసిన పైకప్పు . రోళ్ళు బద్దలయ్యే రోహిణి కార్తె లో  కూడా ఎ . సి . వేసుకున్నంత చల్లగా ఉంటుంది  బుల్లి గారి ఇల్లు .
                                                 ...
బుల్లి గారు నూతి చప్టా లో నిలబడి చేద తో నీళ్ళు తోడుకొని  స్నానం ఆచరించడంలో ఉన్నారు . స్నానం ముగించగానే ఉదయించే సూర్యునికి అర్ఘ్యం తర్పణం  చేసి సూర్య నమస్కారాలు చేస్తున్నారు . "ఓం మిత్రాయ నమః ,ఓం రవియే నమః,ఓం సూర్యాయ నమః   ,ఓం భానవే నమః ,ఓం ఖగాయ నమః ,ఓం ఊష్ణ్నే నమః ,ఓం హిరణ్య గర్భాయ నమః ,ఓం మారీచాయ నమః ,ఓం ఆదిత్యాయ నమః ,ఓం సవిత్రే నమః ,ఓం ఆర్కాయ నమః ,ఓం భాస్కరాయ నమః "అని సూర్య నమస్కారాలు చేసుకొని తడి బట్ట విడిచి ,మడి బట్ట కట్టుకొని రాగి చెంబులో  నీళ్ళు ,ఉద్ధరిణి ఉంచుకొని వంట ఇంటి వసారా చూరు క్రింద పడమర వైపు ఉన్న పెద్ద రాతి అరుగు మీద తూర్పు అభిముఖంగా ఆసనం వేసి కూర్చొని జపం చేసుకోవడానికి ఉపక్రమించారు బుల్లి గారు .
ఇదంతా ఉత్తరపు ఇంట్లోంచి ఆసక్తిగా చూశాడు అప్పటికి 12-13 ఏళ్ల వయసు ఉన్న సూర్యం మావయ్య . అప్పుడే బీజం పడింది . ఎప్పటికి అయినా తను తన మావయ్య బుల్లి గారిలా క్రమశిక్షణ గల వ్యక్తి గా జీవితంలో ఎదగాలన్న కోరిక . కాలం ఆ తర్వాత చాలా ముందుకు పోయింది .
                                                                       ...
1985-86 సంవత్సరం అనుకుంటాను . నేను ఆఫీసు పని మీద పూణే నగరం దగ్గర ఉన్న" కడక్ వాసలా" వెళ్ళడం జరిగింది . పని అయిన వెంటనే సూర్యం మావయ్య కి ఫోను చేశా . కుశలం తెలుసుకోవాలని .
"రేపు ఆదివారం . ఏమి చేస్తున్నావ్? "అన్నాడు మావయ్య ."ఏమీ లేదు . ఖాళీ . "అన్నా . "అలా అయితే  మధ్యాన్నం లంచ్ కి వచ్చేయి . " అని వాళ్ళ ఇంటికి ఎలా రావాలో విపులంగా చెప్పబోయాడు మావయ్య . "పర్వాలేదు మావయ్యా ! ఎలాగోలాగ అడ్రస్ కనుక్కొని వస్తాలే ." అన్నా . "అది కాదు వివరం విశదం గా చెప్పాలని మా మావయ్య బుల్లి గారు నాకు నేర్పేడు . అందుకని చెబుతున్నా ." అన్నాడు సూర్యం మావయ్య . "అలాగే . చెప్పు . " అన్నా చేసేదేమిలేక .
                                                                      ...
పూణే నగరం . బొంబాయి రోడ్డు . 2/23. పాటిల్ ఎస్టేట్స్ . ఇదీ అడ్రస్ . నేను వెళ్లేసరికి మావయ్య నా రాక కోసం వీధి గుమ్మం దగ్గర ఎదురు చూస్తూ నిలుచుని ఉన్నాడు . "వచ్చావా ! ప్రోద్దుటినుంచి మహా హడావిడి పడిపోతున్నారు మీ మావయ్య ." అంది భాస్కరం అత్తయ్య వంటింట్లోంచి వస్తూ . ఆ మాటకి చిన్నగా నవ్వేడు మావయ్య . కాస్సేపు పిచ్చా పాటీ మాటలు చెప్పుకున్నాక "వడ్డిస్తాను రండి . "అంది భాస్కరం అత్తయ్య వంటింట్లో భోజన ఏర్పాట్లు చేస్తూ .
వంటిట్లో కి వెళ్ళగానే ఒక్కసారిగా ఆశ్చర్యపోయాను . గది చిన్నది అయినా ఎంతో అరమరికగా పెట్టుకుంది అత్తయ్య సామాన్లన్నీ . అలమారాల్లో ఉంచిన స్టీలు గిన్నెలు,కంచాలు ,పళ్ళాలు  మెరిసి పోతున్నాయి . "కానిద్దాం . " అన్నాడు మావయ్య పరీషం చేస్తూ . అంతకు ముందు రెండు రోజుల నుండి గెస్ట్ హౌస్ భోజనంతో వి సిగిపోయిన నేను ఆ రోజు తృప్తిగా భోజనం చేసాను . అమ్మలా  భోజనం పెట్టింది భాస్కరం అత్తయ్య . పాయసం తో ముగిసింది విందు .
                                                                        ...
ఆ మధ్యన నేను ,రాజప్ప సూర్యం మావయ్యని ,భాస్కరం అత్తయ్యని చూడటానికి వెళ్ళాం . ముందుగా ఫోన్ చేస్తే వాళ్ళ ఇంటికి ఎలా రావాలో వివరం చెప్పాడు మావయ్య అలవాటుగా . నాకు పూణే అనుభవం గుర్తుకు వచ్చింది . ఫ్లాట్ నెంబర్ 303. ఉదయసూర్య క్లాసిక్ అపార్ట్ మెంట్స్, ఎస్ బి ఐ కాలొనీ ,గాంధీ నగర్ ,హైదరాబాద్ . నేను రాజప్ప ఈ అడ్రస్ కి చేరుకోనేసరికి సాయింత్రం నాలుగు గంటలు అయింది . "రా "అన్నాడు మావయ్య నన్ను, రాజప్పని చూశి . "వచ్చారా. " అంది భాస్కరం అత్తయ్య లోపలి గది లోంచి హాల్లోకి వస్తూ . "ఎలా ఉన్నావ్ ! అత్తయ్యా . "అన్నాం  నేనూ ,రాజప్ప ఒకేసారి . "ఎలాగో కాలక్షేపం చేస్తున్నాం అమ్మా ! నాకు ఈ కాలి  నొప్పి భాద పెట్టేస్తోంది . ఏ పని చేయలేకపోతున్నా . అంతా మావయ్యే చూసుకుంటున్నారు " అంది కూచుంటూ . అది విన్న మావయ్య నవ్వేశాడు . కాస్సేపు కబుర్లు అయ్యాక ఒక ఫోటో ఆల్బమ్ తెచ్చి"చూడండి "అంటూ  ఇచ్చింది అత్తయ్య . ఆ ఫోటో ఆల్బమ్ లో పూణే లో తెలుగు అసోసియేషన్ వారు  సూర్యం మావయ్యని సత్కరించిన ఫోటోలు ఉన్నాయి . "ఇది చూశావా " అంది భాస్కరం అత్తయ్య ఒక ఫోటో చూపిస్తూ . "ఏదీ "అని చూశాము ఇద్దరమూ . అందులో మెడలో దండలతో భాస్కరుడిలా వెలిగి పోతున్నాడు సూర్యం మావయ్య . "చాలా బావుంది "అన్నాము . అది విని అత్తయ్య కళ్ళలో మెరుపులు ,మావయ్య ముఖం లో వెలుగులు .
"ఫ్రిజ్జి లో పిండి ఉంది . వేడి వేడిగా ఇడ్లీ వేస్తా !  "అంది అత్తయ్య లేవబోతూ . "ఇప్పుడు అవి ఎమీ వద్దు అత్తయ్యా "అన్నాం . "కష్టం ఎమీ లేదు . పొనీ దిబ్బ రొట్టి వెయ్యనా "అంది అత్తయ్య . ఆవిడ అబిమానం కి చలించిపోయి "అలాంటి దేమి వద్దు గానీ నువ్వు విశ్రాంతి గా కూర్చో " అన్నాము . "సరే !ఈ ఫోటోలు చూడండి" అంది ఇంకో ఆల్బమ్ చేతికి ఇస్తూ . అవి మనవరాలి పెళ్లి ఫోటోలు .అన్నీ చూస్తే గాని తృప్తి పడలేదు అత్తయ్య . "వస్తాం మావయ్యా ! మళ్లీ  వస్తాం అత్తయ్యా ! "అని దంపతులు ఇద్దరికీ పాదాభివందనం చేసి బయలుదేరాం . "ఆయుష్మాన్ భవః " అని ఆశీర్వదించారు దంపతులు ఇద్దరూ.  మేము శెలవు తీసుకొని వస్తూ ఉండగా "మా మనవడు ఉన్నాడు . లక్షణంగా ఉంటాడు . లండన్ లో ఉద్యోగం . పెళ్ళి ప్రయత్నాలు చేస్తున్నాము . మంచి సంబంధం ఉంటే చెప్పమ్మా! అచ్చం హీరో మహేష్ బాబు లా ఉంటాడు  "అంది అత్తయ్య మాతో గర్వంగా. ముందు రోజు "దూకుడు "సినిమా చూశాము. మహేష్ బాబు అన్న మాట వినగానే నవుకున్నాం . ఆవిడకి మనవడి మీద ఉన్న ప్రేమకి  అసలు కన్నా వడ్డీ ముద్దు అన్న మాట గుర్తుకి వచ్చి . ఇదంతా చూస్తున్న సూర్యం మావయ్య నవ్వీ నవ్వనట్లు  చిన్న గా నవ్వేడు . సత్తిరాజు లక్ష్మీనారాయణ లా . లిఫ్ట్ ఎక్కుతూ ఉండగా "వస్తూ వెళ్తూ ఉండండి అమ్మా "అంది అత్తయ్య . లిఫ్ట్ కిందకి వచ్చేశింది .
                                                                 ...
కొద్ది రోజుల తర్వాత వడ్డాది రాధమ్మ ఫోను చేసి "విషయం తెలిసిందా ! " అంది . "ఏ విషయం " అన్నా  కొంచం అనుమానంగా. "భాస్కరం అత్తయ్య నిన్న మధ్యానం పోయింది " అంది రాధమ్మ . అప్పటికే తీవ్ర అనారోగ్యంతో  ఉన్న భాస్కరం అత్తయ్య కాలం చేసిందన్న కబురు నన్ను ఆశ్చర్య పరచలేదు గానీ ఖేదం కలిగింది అన్నది మాత్రం వాస్తవం . ఇంకాస్త వాస్తవంగా చెప్పాలంటే బాధే ఎక్కువగా కలిగింది .
బాధ ఎందుకు ?
సుమారు ఏడూ దశాబ్దాల సూర్యం మావయ్య గృహస్తు జీవితంలో గృహిణిగా అద్భుతాలు పండించిన భాస్కరం అత్తయ్య ఇక లేదు అన్న భావన వల్ల .
                                                                      ...
మనసంతా చీకటి . బుల్లి గారి ఇంటిలో అంగణం లో అమావాశ్య రాత్రిలా .
ఈ స్థితిలో  ఉన్న నాకు ప్రారంభంలో చెప్పిన దృశ్యం మనోఫలకం మీద కదలాడింది . ఓం సూర్యాయనమః ,ఓం భాస్కరాయానమః  అన్న ఆదిత్య నామాలు గుర్తుకొచ్చాయి  . అప్పుడు స్ఫురించింది . భాస్కరమే  సూర్యం అన్న తత్త్వం .
ఇదే అద్వైత  సిద్ధి . ఇదీ అమరత్వ లబ్ధి .  ఇక దుఖం ఎందుకూ !
                                                                          ...
ఒక సందర్భం లో సూర్యం మావయ్య ఆర్ధిక ప్రణాళిక ,ఆదాయ వనరులు బట్టి వ్యయ నియంత్రణ ,నెలవారీ కుటుంబ బడ్జెట్ నిర్వహణ తెలుసుకొని ఆశ్చర్యపోయా . "ఎలా నేర్చుకున్నావ్ మావయ్యా ఈ కౌటిల్య శాస్త్రం ! "అని అడిగితే
మావయ్య జవాబు ఇదీ . "నా చిన్నతనంలో దగ్గర కూర్చో పెట్టుకుని బుల్లి మావయ్య నేర్పేడు . ఇప్పటికీ మావయ్య నేర్పిన పద్ధతే నాది "అన్నాడు . నేను  ఇంకొక ప్రశ్నసంధించాను . "నీ చిన్నప్పుడు ఎవరెవరు ఉండేవారు బుల్లి గారి ఇంటిలో? ". 
"బుల్లి మావయ్య ,బావ, అదే బుల్లిగారి చిన్న కొడుకు ,అమ్మ ,నేను,తమ్ముడు రామం కలిసి ఉండేవాళ్ళం. బావ నా కన్నా రెండేళ్ళు పెద్ద  " అన్నాడు.
"ఆ రోజుల్లో బావ చెవులకు బంగారు పోగులతోనూ ,మెళ్ళో వాళ్ళ అమ్మ బంగారు నగలతోనూ ఇల్లంతా తిరుగుతూ ఉండేవాడు " అన్నాడు రామం మావయ్య కలుగచేసుకొని . తమాషా గా అనిపించింది .
                                                                        ...
మీకు ఇంతవరకూ బుల్లి గారెవరో నే చెప్పలేదు కదూ ! . బుల్లి గారు నా పితామహులు . చిన్నతనంలో చెవులకు పోగులు, మెళ్ళో నగలు వేసుకుని బుల్లి గారి ఇంటిలో  తిరిగిన  ఆయనే మా నాన్న . చంద్రుడు గారు . మా బామ్మ సూర్యం ,రామం మావయ్యలకి స్వయానా మేనత్త . ఇదీ మా బంధం . ఇదే మా అనుబంధం .
                                                                 ...
నేను కూడా చంద్రుడు గారిలా చెవులకు బంగారు పోగులతోనూ ,మెళ్ళో బంగారు గోలుసులతోనూ తిరుగుతూ ఉన్నాను అని మీరు  అనుకుంటే పొరపాటు పడ్డట్లే .
నాకు చెవులకు బంగారు పోగులూ ,మెళ్ళో బంగారు గొలుసులూ లేవు . మనసు నిండా ఆకుపచ్చని జ్ఞాపకాలు మినహా .
                                                              ...
ఈ రచనలో వర్ణించిన బుల్లి గారి ఇంటి ఛాయా చిత్రాలు కొన్ని మీ కోసం :

 బుల్లి గారి ఇంటి వీధి వసారా ,సింహద్వారం   లోని వసారా ధాన్యం నిల్వ గదులు

 బుల్లి గారి గది ముందు వసారా                                  బుల్లి గారి గది


                   మండువా                                             ఉత్తరపుటిల్లు

             పూజ గది                                     నుయ్యి ,చప్టా ,పశువుల సాల

         తులసికోట                              పెరడులో కొబ్బరి చెట్లు

                                           ****************
కొసమెరుపు :నా పేరు నచ్చి బుల్లి గారు కూడా నా పేరే తనకి పెట్టేసుకున్నారు .

                                           *** ***************