ఆకుపచ్చని జ్ఞాపకాలు .

పిఠాపురం మహారాజావారి సంస్థానంలో కోన ప్రాంతంలో సముద్ర తీరాన ఉన్న పల్లెటూరు వంటిమామిడి . బొత్తిగా రవాణా సౌకర్యం లేని గ్రామం . గ్రామం మొగ లో ఉన్న బాట దాటి బ్రాహ్మణ వీధిలోకి రాగానే రెండు మూడు ఇళ్ళు దాటిన తర్వాత ఎకరం విస్తీర్ణంలో అతి సువిశాలమైన పెంకుటింటిలో మండువా వాటా బుల్లి గారిది .

బుల్లి గారి ఇంటి ముంగిట నిలబడగానే ఎదురుగా వీధి అరుగు . వీధి అరుగు మీంచి సింహద్వారం దాటగానే వసారా . వసారా కి   ఇరువైపులా ధాన్యం నిలవ చేసుకొనే గదులు . ఒకటి తూర్పు వైపున మరోటి పడమర వైపు . ఇంకొంచం ముందుకు వెడితే విశాలమైన అంగణం . ఆకాశమే ఫై కప్పు ఈ అంగణం కి . అంగణం దాటితే వసారా . దాని వెనుక బుల్లి గారి గది . బుల్లి గారి గది దాటగానే విశాలమైన మండువా . మండువా తర్వాత ఉత్తరపుటిల్లు . అది దాటి ఇంకా ముందుకు వెళ్తే వంట వసారా . వంట వసారా కి తూర్పున పూజ గది పడమర వైపు వంట గది . వంట వసారా కి ఆనుకొని ఉన్న చూరు క్రింద తూర్పు ,పడమరల వైపు పెద్ద రాతి అరుగులు . వీటి మధ్య నుంచి ఎనిమిది అడుగుల వ్యాసం ఉన్న నూతికి దారి . నూతికి చుట్టూ పెద్ద రాతి  చప్టా . ఆ వెనక పశువుల సావిడి, పెరడూ . బుల్లి గారి గది నుండి ఉత్తరపుటిల్లు దాకా సరంబీ . దాని పైన వాడపల్లి పెంకులుతో నేసిన పైకప్పు . రోళ్ళు బద్దలయ్యే రోహిణి కార్తె లో  కూడా ఎ . సి . వేసుకున్నంత చల్లగా ఉంటుంది  బుల్లి గారి ఇల్లు .
                                                 ...
బుల్లి గారు నూతి చప్టా లో నిలబడి చేద తో నీళ్ళు తోడుకొని  స్నానం ఆచరించడంలో ఉన్నారు . స్నానం ముగించగానే ఉదయించే సూర్యునికి అర్ఘ్యం తర్పణం  చేసి సూర్య నమస్కారాలు చేస్తున్నారు . "ఓం మిత్రాయ నమః ,ఓం రవియే నమః,ఓం సూర్యాయ నమః   ,ఓం భానవే నమః ,ఓం ఖగాయ నమః ,ఓం ఊష్ణ్నే నమః ,ఓం హిరణ్య గర్భాయ నమః ,ఓం మారీచాయ నమః ,ఓం ఆదిత్యాయ నమః ,ఓం సవిత్రే నమః ,ఓం ఆర్కాయ నమః ,ఓం భాస్కరాయ నమః "అని సూర్య నమస్కారాలు చేసుకొని తడి బట్ట విడిచి ,మడి బట్ట కట్టుకొని రాగి చెంబులో  నీళ్ళు ,ఉద్ధరిణి ఉంచుకొని వంట ఇంటి వసారా చూరు క్రింద పడమర వైపు ఉన్న పెద్ద రాతి అరుగు మీద తూర్పు అభిముఖంగా ఆసనం వేసి కూర్చొని జపం చేసుకోవడానికి ఉపక్రమించారు బుల్లి గారు .
ఇదంతా ఉత్తరపు ఇంట్లోంచి ఆసక్తిగా చూశాడు అప్పటికి 12-13 ఏళ్ల వయసు ఉన్న సూర్యం మావయ్య . అప్పుడే బీజం పడింది . ఎప్పటికి అయినా తను తన మావయ్య బుల్లి గారిలా క్రమశిక్షణ గల వ్యక్తి గా జీవితంలో ఎదగాలన్న కోరిక . కాలం ఆ తర్వాత చాలా ముందుకు పోయింది .
                                                                       ...
1985-86 సంవత్సరం అనుకుంటాను . నేను ఆఫీసు పని మీద పూణే నగరం దగ్గర ఉన్న" కడక్ వాసలా" వెళ్ళడం జరిగింది . పని అయిన వెంటనే సూర్యం మావయ్య కి ఫోను చేశా . కుశలం తెలుసుకోవాలని .
"రేపు ఆదివారం . ఏమి చేస్తున్నావ్? "అన్నాడు మావయ్య ."ఏమీ లేదు . ఖాళీ . "అన్నా . "అలా అయితే  మధ్యాన్నం లంచ్ కి వచ్చేయి . " అని వాళ్ళ ఇంటికి ఎలా రావాలో విపులంగా చెప్పబోయాడు మావయ్య . "పర్వాలేదు మావయ్యా ! ఎలాగోలాగ అడ్రస్ కనుక్కొని వస్తాలే ." అన్నా . "అది కాదు వివరం విశదం గా చెప్పాలని మా మావయ్య బుల్లి గారు నాకు నేర్పేడు . అందుకని చెబుతున్నా ." అన్నాడు సూర్యం మావయ్య . "అలాగే . చెప్పు . " అన్నా చేసేదేమిలేక .
                                                                      ...
పూణే నగరం . బొంబాయి రోడ్డు . 2/23. పాటిల్ ఎస్టేట్స్ . ఇదీ అడ్రస్ . నేను వెళ్లేసరికి మావయ్య నా రాక కోసం వీధి గుమ్మం దగ్గర ఎదురు చూస్తూ నిలుచుని ఉన్నాడు . "వచ్చావా ! ప్రోద్దుటినుంచి మహా హడావిడి పడిపోతున్నారు మీ మావయ్య ." అంది భాస్కరం అత్తయ్య వంటింట్లోంచి వస్తూ . ఆ మాటకి చిన్నగా నవ్వేడు మావయ్య . కాస్సేపు పిచ్చా పాటీ మాటలు చెప్పుకున్నాక "వడ్డిస్తాను రండి . "అంది భాస్కరం అత్తయ్య వంటింట్లో భోజన ఏర్పాట్లు చేస్తూ .
వంటిట్లో కి వెళ్ళగానే ఒక్కసారిగా ఆశ్చర్యపోయాను . గది చిన్నది అయినా ఎంతో అరమరికగా పెట్టుకుంది అత్తయ్య సామాన్లన్నీ . అలమారాల్లో ఉంచిన స్టీలు గిన్నెలు,కంచాలు ,పళ్ళాలు  మెరిసి పోతున్నాయి . "కానిద్దాం . " అన్నాడు మావయ్య పరీషం చేస్తూ . అంతకు ముందు రెండు రోజుల నుండి గెస్ట్ హౌస్ భోజనంతో వి సిగిపోయిన నేను ఆ రోజు తృప్తిగా భోజనం చేసాను . అమ్మలా  భోజనం పెట్టింది భాస్కరం అత్తయ్య . పాయసం తో ముగిసింది విందు .
                                                                        ...
ఆ మధ్యన నేను ,రాజప్ప సూర్యం మావయ్యని ,భాస్కరం అత్తయ్యని చూడటానికి వెళ్ళాం . ముందుగా ఫోన్ చేస్తే వాళ్ళ ఇంటికి ఎలా రావాలో వివరం చెప్పాడు మావయ్య అలవాటుగా . నాకు పూణే అనుభవం గుర్తుకు వచ్చింది . ఫ్లాట్ నెంబర్ 303. ఉదయసూర్య క్లాసిక్ అపార్ట్ మెంట్స్, ఎస్ బి ఐ కాలొనీ ,గాంధీ నగర్ ,హైదరాబాద్ . నేను రాజప్ప ఈ అడ్రస్ కి చేరుకోనేసరికి సాయింత్రం నాలుగు గంటలు అయింది . "రా "అన్నాడు మావయ్య నన్ను, రాజప్పని చూశి . "వచ్చారా. " అంది భాస్కరం అత్తయ్య లోపలి గది లోంచి హాల్లోకి వస్తూ . "ఎలా ఉన్నావ్ ! అత్తయ్యా . "అన్నాం  నేనూ ,రాజప్ప ఒకేసారి . "ఎలాగో కాలక్షేపం చేస్తున్నాం అమ్మా ! నాకు ఈ కాలి  నొప్పి భాద పెట్టేస్తోంది . ఏ పని చేయలేకపోతున్నా . అంతా మావయ్యే చూసుకుంటున్నారు " అంది కూచుంటూ . అది విన్న మావయ్య నవ్వేశాడు . కాస్సేపు కబుర్లు అయ్యాక ఒక ఫోటో ఆల్బమ్ తెచ్చి"చూడండి "అంటూ  ఇచ్చింది అత్తయ్య . ఆ ఫోటో ఆల్బమ్ లో పూణే లో తెలుగు అసోసియేషన్ వారు  సూర్యం మావయ్యని సత్కరించిన ఫోటోలు ఉన్నాయి . "ఇది చూశావా " అంది భాస్కరం అత్తయ్య ఒక ఫోటో చూపిస్తూ . "ఏదీ "అని చూశాము ఇద్దరమూ . అందులో మెడలో దండలతో భాస్కరుడిలా వెలిగి పోతున్నాడు సూర్యం మావయ్య . "చాలా బావుంది "అన్నాము . అది విని అత్తయ్య కళ్ళలో మెరుపులు ,మావయ్య ముఖం లో వెలుగులు .
"ఫ్రిజ్జి లో పిండి ఉంది . వేడి వేడిగా ఇడ్లీ వేస్తా !  "అంది అత్తయ్య లేవబోతూ . "ఇప్పుడు అవి ఎమీ వద్దు అత్తయ్యా "అన్నాం . "కష్టం ఎమీ లేదు . పొనీ దిబ్బ రొట్టి వెయ్యనా "అంది అత్తయ్య . ఆవిడ అబిమానం కి చలించిపోయి "అలాంటి దేమి వద్దు గానీ నువ్వు విశ్రాంతి గా కూర్చో " అన్నాము . "సరే !ఈ ఫోటోలు చూడండి" అంది ఇంకో ఆల్బమ్ చేతికి ఇస్తూ . అవి మనవరాలి పెళ్లి ఫోటోలు .అన్నీ చూస్తే గాని తృప్తి పడలేదు అత్తయ్య . "వస్తాం మావయ్యా ! మళ్లీ  వస్తాం అత్తయ్యా ! "అని దంపతులు ఇద్దరికీ పాదాభివందనం చేసి బయలుదేరాం . "ఆయుష్మాన్ భవః " అని ఆశీర్వదించారు దంపతులు ఇద్దరూ.  మేము శెలవు తీసుకొని వస్తూ ఉండగా "మా మనవడు ఉన్నాడు . లక్షణంగా ఉంటాడు . లండన్ లో ఉద్యోగం . పెళ్ళి ప్రయత్నాలు చేస్తున్నాము . మంచి సంబంధం ఉంటే చెప్పమ్మా! అచ్చం హీరో మహేష్ బాబు లా ఉంటాడు  "అంది అత్తయ్య మాతో గర్వంగా. ముందు రోజు "దూకుడు "సినిమా చూశాము. మహేష్ బాబు అన్న మాట వినగానే నవుకున్నాం . ఆవిడకి మనవడి మీద ఉన్న ప్రేమకి  అసలు కన్నా వడ్డీ ముద్దు అన్న మాట గుర్తుకి వచ్చి . ఇదంతా చూస్తున్న సూర్యం మావయ్య నవ్వీ నవ్వనట్లు  చిన్న గా నవ్వేడు . సత్తిరాజు లక్ష్మీనారాయణ లా . లిఫ్ట్ ఎక్కుతూ ఉండగా "వస్తూ వెళ్తూ ఉండండి అమ్మా "అంది అత్తయ్య . లిఫ్ట్ కిందకి వచ్చేశింది .
                                                                 ...
కొద్ది రోజుల తర్వాత వడ్డాది రాధమ్మ ఫోను చేసి "విషయం తెలిసిందా ! " అంది . "ఏ విషయం " అన్నా  కొంచం అనుమానంగా. "భాస్కరం అత్తయ్య నిన్న మధ్యానం పోయింది " అంది రాధమ్మ . అప్పటికే తీవ్ర అనారోగ్యంతో  ఉన్న భాస్కరం అత్తయ్య కాలం చేసిందన్న కబురు నన్ను ఆశ్చర్య పరచలేదు గానీ ఖేదం కలిగింది అన్నది మాత్రం వాస్తవం . ఇంకాస్త వాస్తవంగా చెప్పాలంటే బాధే ఎక్కువగా కలిగింది .
బాధ ఎందుకు ?
సుమారు ఏడూ దశాబ్దాల సూర్యం మావయ్య గృహస్తు జీవితంలో గృహిణిగా అద్భుతాలు పండించిన భాస్కరం అత్తయ్య ఇక లేదు అన్న భావన వల్ల .
                                                                      ...
మనసంతా చీకటి . బుల్లి గారి ఇంటిలో అంగణం లో అమావాశ్య రాత్రిలా .
ఈ స్థితిలో  ఉన్న నాకు ప్రారంభంలో చెప్పిన దృశ్యం మనోఫలకం మీద కదలాడింది . ఓం సూర్యాయనమః ,ఓం భాస్కరాయానమః  అన్న ఆదిత్య నామాలు గుర్తుకొచ్చాయి  . అప్పుడు స్ఫురించింది . భాస్కరమే  సూర్యం అన్న తత్త్వం .
ఇదే అద్వైత  సిద్ధి . ఇదీ అమరత్వ లబ్ధి .  ఇక దుఖం ఎందుకూ !
                                                                          ...
ఒక సందర్భం లో సూర్యం మావయ్య ఆర్ధిక ప్రణాళిక ,ఆదాయ వనరులు బట్టి వ్యయ నియంత్రణ ,నెలవారీ కుటుంబ బడ్జెట్ నిర్వహణ తెలుసుకొని ఆశ్చర్యపోయా . "ఎలా నేర్చుకున్నావ్ మావయ్యా ఈ కౌటిల్య శాస్త్రం ! "అని అడిగితే
మావయ్య జవాబు ఇదీ . "నా చిన్నతనంలో దగ్గర కూర్చో పెట్టుకుని బుల్లి మావయ్య నేర్పేడు . ఇప్పటికీ మావయ్య నేర్పిన పద్ధతే నాది "అన్నాడు . నేను  ఇంకొక ప్రశ్నసంధించాను . "నీ చిన్నప్పుడు ఎవరెవరు ఉండేవారు బుల్లి గారి ఇంటిలో? ". 
"బుల్లి మావయ్య ,బావ, అదే బుల్లిగారి చిన్న కొడుకు ,అమ్మ ,నేను,తమ్ముడు రామం కలిసి ఉండేవాళ్ళం. బావ నా కన్నా రెండేళ్ళు పెద్ద  " అన్నాడు.
"ఆ రోజుల్లో బావ చెవులకు బంగారు పోగులతోనూ ,మెళ్ళో వాళ్ళ అమ్మ బంగారు నగలతోనూ ఇల్లంతా తిరుగుతూ ఉండేవాడు " అన్నాడు రామం మావయ్య కలుగచేసుకొని . తమాషా గా అనిపించింది .
                                                                        ...
మీకు ఇంతవరకూ బుల్లి గారెవరో నే చెప్పలేదు కదూ ! . బుల్లి గారు నా పితామహులు . చిన్నతనంలో చెవులకు పోగులు, మెళ్ళో నగలు వేసుకుని బుల్లి గారి ఇంటిలో  తిరిగిన  ఆయనే మా నాన్న . చంద్రుడు గారు . మా బామ్మ సూర్యం ,రామం మావయ్యలకి స్వయానా మేనత్త . ఇదీ మా బంధం . ఇదే మా అనుబంధం .
                                                                 ...
నేను కూడా చంద్రుడు గారిలా చెవులకు బంగారు పోగులతోనూ ,మెళ్ళో బంగారు గోలుసులతోనూ తిరుగుతూ ఉన్నాను అని మీరు  అనుకుంటే పొరపాటు పడ్డట్లే .
నాకు చెవులకు బంగారు పోగులూ ,మెళ్ళో బంగారు గొలుసులూ లేవు . మనసు నిండా ఆకుపచ్చని జ్ఞాపకాలు మినహా .
                                                              ...
ఈ రచనలో వర్ణించిన బుల్లి గారి ఇంటి ఛాయా చిత్రాలు కొన్ని మీ కోసం :

 బుల్లి గారి ఇంటి వీధి వసారా ,సింహద్వారం   లోని వసారా ధాన్యం నిల్వ గదులు

 బుల్లి గారి గది ముందు వసారా                                  బుల్లి గారి గది


                   మండువా                                             ఉత్తరపుటిల్లు

             పూజ గది                                     నుయ్యి ,చప్టా ,పశువుల సాల

         తులసికోట                              పెరడులో కొబ్బరి చెట్లు

                                           ****************
కొసమెరుపు :నా పేరు నచ్చి బుల్లి గారు కూడా నా పేరే తనకి పెట్టేసుకున్నారు .

                                           *** ***************
                                       
                                         

భాద్రపద మాసే ....... 

శ్రావణ  మాసం వచ్చిందీ  అంటే తెలుగునాట పండగల హడావుడి మొదలు . పట్టు చీరల రెపరెపలు ,అప్పుడే లంగా ఓణీలు వేసుకొని జడ గంటలు అలంకరించుకొన్న జడలు ఎలా ఊగుతున్నాయో వెనకెనక్కి అస్తమానం చూసుకునే బా .మ్మ (బాపు బొమ్మ )ల హడావుడీ ,పేరంటాలూ ,వాయినాలూ ,మంగళ గౌరీ వ్రతాలూ ,మోచేతుల వరకు అలంకరించుకొన్న గాజులతో పాటు  తోరం కట్టుకొన్న లక్ష్మీ సౌభాగ్యవతులూ...  ఓహో ....  అంతా సందడే సందడి . భాద్రపద మాసం లో వినాయకచవితితో  పండగ వాతావరణం ఊపు అందుకుంటుంది .  దేవీ నవరాత్రులు, దీపావళి ,సంకురాతిరి పండగలతో వాతావరణం పరాకాష్టకి చేరుతుంది . 

                                                      .... 
యర్రమిల్లి సుబ్బారాయుడు గారు  ధ్యానం , వేదపారాయణం ముగించుకొని పర్ణశాల లాంటి  తాటాకుల  పాకలో విశ్రాంతి తీసుకుంటూ ఉండగా , చిలికిన మజ్జిగ గళాసు నిండా అందిచింది  సుబ్బమ్మ గారు . అప్పుడే కొత్తగా నేసిన పాక మూలాన తాటియాకుల పచ్చి వాసన అదో విధమైన పరిమళం నింపుతోంది గాలి వాటున . 

                                                    ... 

సుబ్బమ్మ గారి అప్పగారు లక్ష్మీనరసమ్మ . సుబ్బారాయుడుగారి  ఇంటికి అసింటా తూర్పున దక్షిణ ముఖద్వారం  గల  మండువా  లోగిలి  లక్ష్మీనరసమ్మ గారి  భర్త జగత్పతిగారిది .  సుబ్బమ్మ,  లక్ష్మీనరసమ్మగారికి స్వయానా  చెల్లెలు . సుబ్బారాయుడి గారి  తండ్రి  సహోదరుని  కుమారుడు  జగత్పతి గారు . జగత్పతి,లక్ష్మీనరసమ్మ గార్లకు  పదహారు  సంవత్సరాల  కాలం  తర్వాత  కలిగిన  మూడవ  సంతానం చంద్రుడు గారు . 

                                            
చంద్రుడు  గారిని  ఊర్లో అందరూ "చిన చంద్రుడు " అంటారు . తునిలో  కాపురం పెట్టుకొని  స్థిరపడిన  యర్రమిల్లి జగన్నాధరావు గారి  అబ్బాయి  పేరూ  చంద్రుడే కనుక  ఆయన్ని "పెద చంద్రుడు " లేక "తుని చంద్రుడు" అని పిలిచేవారు బంధువర్గం . చిన చంద్రుడు గారిని  బి . కాం . చంద్రుడు అని కూడా చదూకున్నవారు వ్యవహరించడం ఆ తర్వాత  ప్రాచుర్యంలోకి  వచ్చింది . 
                                                  ... 
అల్లం ,మిరియం ,కరివేపాకు  వగైరాలతో  కలిపి  సుబ్బమ్మ గారు  ఇచ్చిన  తేట మజ్జిగ   సుబ్బారాయుడుగారు  ఆస్వాదిస్తున్న ఆ  సమయంలో  కర్రకి  కట్టిన  గజ్జెలు చప్పుడు  చేస్తూ  ముంగిట  నిలుచున్నాడు  వార్తాహరుడు . ఈ  కాలం  మాటలో   చెప్పాలంటే " కొరియర్ ".  రొంటిన  ఉన్న  చీటీ  సుబ్బారాయుడుగారికి అందించాడు  వచ్చిన  వార్తాహరుడు . అది  చూసి అతనికి అర్థ ణా బహు మతిగా ఇచ్చి   పంపించారు  సుబ్బారాయుడు. 
                                                 ... 
సుబ్బారాయుడుగారికి   కుటుంబంలో  సంభవించిన  శుభకార్యాలు , శుభవేళలు , శుభవార్తలు , వంశస్తుల  జనన  వివరాలు  చిట్టా  పుస్తకంలో నమోదు  చేసుకోవటం ఎప్పటినుంచో  ఉన్న  అలవాటు . వార్తాహరుడు  అందించిన చీటి  చూసుకొని సుబ్బమ్మగారికి  అందులోని  శుభవార్త  తెలిపి  తన  చిట్టా  పుస్తకంలో  వివరం వ్రాసుకున్నారు  ఇలా . "స్వస్తిశ్రీ  విక్రమనామ  సంవత్సరం  భాద్రపద  బహుళ  షష్టి సోమవారం  ది. 23. 9. 1940  సంవత్సరం  మధ్యాహ్నం  వంటి గంట యాభయి ఐదు నిమిషాలకు  రోహిణి నక్షత్రమున  జగత్పతిగారి  కుమారుడు రామచంద్రరావుకు బరంపురంలో  పుత్ర జననం .  చిరాయుస్తూ . శ్రీ శ్రీ శ్రీ ". 
సదరు జాతకుడు అయిన నాకు  65 సంవత్సరాల తర్వాత  ఈ చిట్టా అనూహ్యంగా లభించింది. ఇది  ఉపోద్ఘాతం . 
                                              ... 
 వికృతి  నామ సంవత్సరం . భాద్రపద  మాసం . బహుళ  షష్టి . ప్రతిరోజూలాగే  ఆ  రోజూ  తెల్లారింది . వారం  రోజులుగా  ఎడతెరిపి  లేకుండా  కురుస్తున్న  వానలు  ఆ  రోజు  కురవలేదు . సూర్యుడు  వెలిగిపోతున్నాడు .  సూర్యుడిలాగే  నేను కూడా వెలిగిపోతున్నాను.   ఉదయం  స్నానపానాదులు ముగించుకొని నూతన  వస్త్రాలు వేసుకొందామంటే  రెడీగా లేవు . "ఎలా"  అని అనుకుంటూ  ఉంటే గురుకొచ్చింది అప్పుడెప్పుడో మేనకోడలు శ్రీలక్ష్మి కొత్త బట్టలు  ఇచ్చిన విషయం  . సెంటిమెంట్ కి  ప్రాధాన్యం  ఇచ్చి మేనకోడలు తాతా శ్రీలక్ష్మి ఐదు ఏళ్ల క్రితం బహుమతిగా ఇచ్చిన  కొత్తబట్టలు వేసుకొని జన్మదినం గడుపుకోవాలని నిర్ణించుకున్నా. 
ఇదు ఏళ్ల  క్రితం ఒక పంట్లాం శ్రీలక్ష్మి బహుమతిగా ఇచ్చింది . "మరి చొక్కా ఎదీ !" అని అడిగితే "రెండో విడతలో  ఇస్తాలే "అని చెప్పి "యా ..... యా ..... "అంటూ సెల్ ఫొను చెవికి అతికించేసుకుంది . రెండో విడతకోసం ఎదురు చూస్తున్న నేను "ఆ విడత  ఇంకా రాలేదేంటబ్బా "అని నిరుత్సాహపడకుండా  పంట్లాం తో సరిపెట్టేసుకొని జన్మదినం కానిచ్చేశాను . 
ఉదయం 7 గంటలు . 
టెలిఫోను మ్రోగింది . అవతలవైపు రాజప్ప అలియాస్   ఇవటూరి లక్ష్మీరావ్.  జన్మదిన శుభాసీస్సులు తెలుపుతూ నాకు మాట్లాడే అవకాశం ఇవ్వకుండా అరగంట తనే  మాట్లాడి ఫోను పెట్టేసింది . 
ఉదయం 8 గంటలు . 
ఈ సారి తాతా శ్రీలక్ష్మి ఫోను . "హ్యాప్పీ బర్త్ డే మావయ్యా !ఆఫిసు పనిలో మరచిపోతానని ఆఫీసుకి రాగానే చేస్తున్నా ఫోను . "అంది శ్రీలక్ష్మి . "థాంక్యూ "అని జవాబు ఇచ్చి శ్రీలక్ష్మి పెట్టిన బట్టలు వేసుకొని  లానులో పచార్లు చెయ్యటం మొదలెట్టాను గర్వంగా ఛాతీ విరగదీసుకొని . అప్పుడే గేటు తీసుకొని పనికి వచ్చిన సింహాచెలం నా దర్జా ,ఠీవీ చూసి నివ్వెరపోయి లోపలికి వెళ్లి చెప్పింది చంద్రుడుగారి కోడలితో యిలా . 
"అదేంటండీ అమ్మగారూ !పైన చొక్కా వేసుకోకుండా బయట అయ్యగారు తిరిగేస్తున్నారూ.  ! అది వింటూనే చంద్రుడిగారి కోడలు వచ్చి ప్రశ్నించింది . 
"ఇదేంటీ  ఈ అవతారం. "
"ఇవి శ్రీలక్ష్మి ఇచ్చిన బట్టలు . "అని  గర్వంగాబదులు చెప్పాను .  " చొక్కా ఎదీ . "
"దంజెం పోగు ఉందిగా . ఎలా ఉంది నా స్టైల్ . "అని అడిగా . 
"గోడకి కొట్టిన పిడకలా ఉంది . "అని నా గాలి తీసేసింది చంద్రుడుగారి కోడలు . అలా అని "ఇప్పుడు 8. 28 నిమిషాలు అయింది . సరిగ్గా 8. 30 నిమిషాలకి పాలు ఉన్న బర్నర్ ఆపేసి 8. 32 నిమిషాలకు స్టవ్వు పూర్తిగా ఆపేయండి . "అని ఆర్డర్ వేశి పూజ గదిలోకి దూరిపోయింది . అసలే పిదతలాంటి నా మొహం లక్క పిడతలా మారిపోయింది . పిడక కామెంట్ కి . 
గం . 8. 32 నిమిషాలు . అప్పటివరకూ "ఆయతనాం భవతి "అన్న మంత్రాలు ఆగిపోయి "స్టవ్ పూర్తిగా ఆపేసారా "అని గావు కేక వినపడింది .ఇంకా  కాస్సేపు ఇక్కడ ఉంటే  పూర్తిగా వంట చేయవలసి వస్తుందేమోనన్న భయంతో మెట్లెక్కి డాబా ఎక్కేసాను . 

అపరాహ్ణం . అంతవరకూ తాతా శ్రీలక్ష్మి ఇచ్చిన కొత్తబట్టలు వేసుకొని రాంప్ మీద మోడల్ లా  ఇంటా బయటా తెగ తిరిగిన నేను "ఇక చాలు"విశ్రాంతి తీసుకుందాము అనుకుంటూ ఉంటే ఫోను మ్రోగింది . " హ్యాపీ  బర్త్ డే మావయ్యా "అంటూ గ్రీటింగ్స్ చెప్పింది పెద్ద మేనకోడలు విప్పగుంట పద్మావతి . పంజాగుట్ట మీంచి శ్రీనగర్ కాలనీ మీదుగా పోయే సిటీ బస్సులంత స్పీడుగా . ఆ తర్వాత "ఉండు . పప్పా మాట్లాడుతారు "అని పప్పాకి ఫోను ఇచ్చింది . వరద వచ్చి వెళ్ళిన తర్వాత ప్రశాంతంగా ప్రవహించే గోదావరిలా వడ్డాది శ్రీరామకృష్ణ గొంతు . "మీ దంపతులిద్దరికీ మా అందరి గ్రీటింగ్స్ . ఆయురారోగ్యాలతో సుఖ జీవనం గడపాలని ఆశీస్సులు . సర్వే జనా సుఖినో భవంతు "అన్నాడు శ్రీరామకృష్ణ . అలా చెప్పిన తర్వాత "వా ............."అని నాకు అర్థం కాని భాషలో మళ్లీ ఆశీర్వదించాడు . ఒకటి కొంటే రెండోది ఉచితం అన్న పండగల ఆఫర్ మాదిరిగా . రెండవ ఆశీర్వచనం భాష అర్థం కాకపోయినా "థాంక్యూ ... థాంక్యూ "చెప్పాను . ఫోను పెట్టెయ్యకుండా "ఉండు . మీ చెల్లాయి మాట్లాడుతుంది "అని చెల్లాయి వడ్డాది రంగనాయకమ్మకి ఇచ్చాడు . బర్త్ డే విషెస్ చెప్పి "వంటిమామిడి వెళ్లి పెద్ద శివాలయంలో దేవుని దర్శనం  చేసుకో" అని నా సెంటిమెంట్ మీద తిరుగులేని దెబ్బ వేసింది రంగనాయకమ్మ . 

రాత్రి భోజనం చేసి పడుకుందామన్న సమయంలో ఫోను మ్రోగింది . ఆఖరి మేనకోడలు విష్ణువర్జ్హ్హుల హిమబిందు ఫోను . 
"వెరీ మెనీ హ్యాపీ రిటర్న్స్ ఆఫ్ ది డే మావయ్యా" అంది హిమబిందు . 
"థాంక్స్ అమ్మా "
"పుట్టిన రోజు ఎలా జరుపుకున్నావ్ "అడిగింది హిమబిందు . 
"పర్వాలే . బాగా జరిగింది ". 
"కొత్త బట్టలు కొనుక్కున్నావా?""లేదమ్మా!శ్రీలక్ష్మి ఇచ్చిన కొత్త పంట్లాం వేసుకొని పుట్టిన రోజు జరుపుకున్నా !"అన్నాను . 
"మరి చొక్కా "
"రెండో  విడతలో ఇస్తానంది శ్రీలక్ష్మి "
"వచ్చే పుట్టిన రోజుకి చొక్కా నే కొనిపెడతాలే"అంది హిమబిందు . 
ఈ ఆఫర్ కి నా గుండెల్లో రైళ్ళు పరిగెత్తాయి . 
"వద్దులే అమ్మా "అన్నా .  
"ఏం ! " అని ప్రశ్నించింది హిమబిందు . 
"పర్వాలేదు . చొక్కా మాత్రం కొనద్దు "  అని బతిమాలా  . 
"తాట తీస్తా !చొక్కా కొని తీరుతా ! " అని బెదిరించి  ఫోను పెట్టేసింది హిమబిందు . 
భాద్రపద మాసం వస్తోంది అంటే గుండెదడతో నిద్రపట్టటంలేదు . 
ఇది జరిగి ఐదు సంవత్సరాలు గడచిపోయాయి . ఇప్పుడు జయనామ సంవత్సరం
భాద్రపద  మాసం . ఇంతవరకూ చొక్కా జాడలేదు . 
ఉపద్రవం తప్పింది అని ఆనందపడుతున్నాను . 
భవితవ్యం ఎలా ఉంటుందో ?
                                                
                                               ....... 

మా తుఝె సలాం . 

నాన్న కాలం చేసిన తర్వాత అమ్మ చాలా సార్లు తీవ్ర అనారోగ్యానికి గురి అయింది. చివరకు అది పక్షవాతానికి దారి తీసి  కుడి వైపు అవయవాలు చచ్చుబడిపోవడంతో ఆమె జీవితం మంచానికే పరిమితం అయిపోయింది . ఎన్నో హాస్పిటల్స్ తిరిగా . చాలా ఎక్స్పర్ట్ డాక్టర్లకి చూపించాను . చివరకి ఫిజియో థెరపీ ద్వారా కొద్దిగా అవయవాలు స్వాధీనం లోకి వచ్చాయి . ఈ స్థితికి రావటానికి చాలా కాలమే పట్టింది.

హాస్పిటల్స్  చుట్టూ తిరగడంతో విసుగు చెందిన అమ్మ ఒకసారి నాతొ..
"చెట్టుకి మగ్గిన పండు ఎప్పుడైనా రాలి పోతుంది . ఎందుకురా!నా ఆరోగ్యం గురించి  అంతగా ఆందోళన . వైద్యానికి లక్షలు ఖర్చు పెట్టి నా ప్రాణం నిలబెట్టాలన్న తాపత్రయంతో నీ ఆరోగ్యం పాడు చేసుకుంటున్నావ్. "అంది.
"తప్పదు కదా అమ్మా !"అన్నా .  కాలం గడిచి  పోతోంది .

ప్రతిరోజులానే ఆ రోజూ తెల్లవారింది . బయటకి వెళ్ళే పని ఉండడంతో అమ్మకి మందులు వేశి వెళ్ళాను . ఇంటికి తిరిగి వచ్చేసరికి బాగా ఆలస్యం అయింది . దుస్తులు మార్చుకొని అమ్మకి భోజనం పెట్టటానికి ఉపక్రమించాను .
మజ్జిగ కలిపిన ఓట్స్ జావ ఓ రెండు పండ్ల ముక్కలు.  అదీ భోజనం.  అంతకన్నా ఇంకేమి ఇమిడేది కాదు .
అమ్మ గది లోకి ప్లేట్ తీసుకొని వెళ్లి "బాగా ఆలశ్యం అయిపోయింది . పని త్వరగా తెమల్లేదు . దా ! అన్నం పెడతాను. "అన్నా . నిర్లిప్తంగా చూసింది నా అలికిడికి . ఒక చేయి వీపు క్రింద వేశి రెండవ చేయితో కాళ్ళు క్రిందకు ఆనేలా కూర్చోపెట్టి ఎప్రాన్ తొడిగి జావ గిన్నె అందించాను . రెండు గుటకలు తాగి ఆ తరువాత భళ్ళున ఉమ్మేసింది . "ఏంటమ్మా ఇది"అని నేల, బట్టలూ శుబ్రం చేసి "అలా చేయకమ్మా. ప్రతిపూటా శుభ్రము చేయడం శ్రమగా ఉంది . "  అన్నాను . "అలాగే"అన్నట్లు కళ్ళతో చెప్పింది  . జావ అందిస్తే మళ్లీ అదే తంతు . ఇలా నాలుగుసార్లు జరిగన తరువాత నా ఓపిక నశించింది . "ఇక నా వల్ల  కాదమ్మా!" అని పడుకోపెట్టాను విసురుగా .
వేటగాని  బాణం  తగిలిన లేడిలా చూసింది అమ్మ నా విసురుబాటు చర్యకు . ఆ చూపు  చిత్తడి నేలలో గునపంలా దిగబడింది నా గుండెల్లో . తట్టుకోలేకపోయాను . నా గది లోకి వెళ్లిపోయాను నిశ్శబ్ధం గా .
మనసు రోదిస్తోంది . నా రోదన బహిర్గతం కాకుండా ఉండటానికి కట్టుకున్న పంచె నోట్లో కుక్కుకున్నా. కానీ ఆ ప్రయత్నం ఫలించలేదు. వెక్కెళ్ళ రూపంలో బయటికి రానే  వచ్చేసింది.   ఇది  గమనించిన సీత నా దగ్గరగా వచ్చి "బాధపడకండి. సహనం కోల్పోవడం అందరికీ సహజమే. "అంది నా వీపు నిమురుతూ .  ఈ స్వాంతన  మాటలు కొంత ఉపశమనం కలిగించాయి .

గళాసు పాలు తాగించి మాత్ర వేద్దామని అమ్మ దగ్గరికి వెళ్ళాను . నిద్దర పట్టక శూన్యం లోకి చూస్తూ ఉంది అమ్మ . "ఇందాక ఎమీ  తినలేదు . కాసిన్ని పాలు తాగు అమ్మా . "అని లేపి కూర్చో పెట్టపోయా . కరెంటు షాకు తగిలినట్లు ఫీల్ అయ్యాను .
వెన్నుపూస క్రింద భాగాన రక్తం . పరిశీలనగా చూస్తే లోతుగా  రూపాయి కాసంత బెడ్ సోర్ . బెడ్ సోర్ మొదలైతే రోగి పరిస్థితి ఏమిటో నాకు బాగానే తెలుసు . వెంటనే ఆ ప్రదేశం బెటాడయిన్ తో క్లీన్ చేసి సాఫ్రోమైసిన్ ఆయింట్మెంట్
రాసి డ్రెస్సింగ్  చేసాను . అమ్మ మొహం లో కాస్త రిలీఫ్ . పాలు త్రాగించి మాత్ర వేశాను .
అమ్మ భుజాల చుట్టూ  చేయి  వేశి "నొప్పి అనిపించిందా! ఇందాక విసురుగా పడుకోపెట్టినప్పుడు . "అని అడిగా . అప్పుడు జరిగిన  అనుభవం జీవితంలో ఎన్నటికీ  మరచిపోలేనిది .

"నా కడుపున పడి నెలలు నిండిన తర్వాత బయట ప్రపంచం వెలుగులు చూడాలని నీ చిన్ని పాదాలతో తన్నినప్పుడు  పడ్డ  నొప్పుల ముందు ఇది ఏమి నొప్పిరా నాన్నా  . "అన్నట్లు  చూసింది నన్ను . అలా చూశి నా మొహం అంతా  తన బలహీనమైన చేతులతో ఆప్యాయంగా తడిమింది . ఆ  స్పర్శ నా దేహం మీద  ఎప్పటికీ చెరగని పచ్చబొట్టులా ముద్రపడి అనిర్వచనీయమైన  అనుభూతి లా మిగిలిపోయింది .

"ఆత్మావై  పుత్ర  నామాసి " అని ఋషి  వాక్యం .
తథాత్ ...
తల్లితండ్రుల  ఆత్మ  స్వరూపమే  పుత్రుని  రూపం  అని  శాస్త్రం  చెబుతోంది .

*************

                                    

  నాన్న అంతరంగం .

ఇప్పుడు నా వయసు డభై నాలుగు  సంవత్సరాలు .

అప్పుడు నాన్న వయసు కూడా డభై  నాలుగు వసంతాలే ...

ఇదిగో ...... అప్పుడు జరిగిందీ సంఘటన .

                           

అమ్మకి హార్ట్ ఎటాక్ రావటంతో రాజమండ్రీలో అత్యవసర  వైద్యం చేయించి మెరుగైన వైద్యం కోసం హైదరాబాద్ ప్రయాణం పెట్టుకున్నాం నేను ,సీత ,నాన్న ,అమ్మానూ .

మరో రెండు రోజుల్లో ప్రయాణం అనగా   "మన వూరు  ఒంటిమామిడి  వెళ్లి వస్తానురా అబ్బాయ్ '' అన్నాడు నాన్న .

మా ఊర్లో తూర్పు దిక్కున ఆమడ దూరంలో పెద్ద శివాలయం, కూతవేటు దూరంలో చిన్న శివాలయం ఉన్నాయి . పల్లెటూరు కావటం వల్ల నిత్యావసర సరకులకి,   వైద్యానికి,  ఆఖరికి ఏ చిన్న వస్తువు కావాలన్నా దగ్గరలో వున్న తుని లేకపోతే కాకినాడ పట్నం పోయి తెచ్చుకోవలసిందే . నాన్న కనీసం పది రోజుల కో సారి పట్నం ప్రయాణం పెట్టుకొనేవాడు . బయలుదేరేముందు ఇంట్లో పెద్దల ఫొటోలకి,తూర్పుదిక్కు శివాలయాలకి  ఇంటి నుండే దండాలు పెట్టుకొనేవాడు . ఈ ప్రక్రియ చాలా సార్లే జరిగేది . ఇంట్లో కి వెళ్ళడం,పెద్దల ఫొటోలకి దండాలు పెట్టడం, వీధిలోకి రావడం శివాలయాలకి  నమస్కారాలు చెయ్యడమూను . ఇది ఎంతకీ తెమిలేది కాదు. ఇటువంటి సందర్భాల్లో  "ఇక చాలు మీ దండాలు . అవతల బాటలో బస్సు వచ్చి వెళిపోతుంది. "అనేది అమ్మ. అప్పుడు హడావుడిగా వెళ్ళేవాడు . ఒక్కోసారి బస్సు వచ్చి వెళ్ళిపోయేది కూడా .

ఫైకి గంభీరంగా కనిపించినా అమ్మ ఆరోగ్యం విషయంలో నాన్న ఆందోళనలో ఉన్నాడన్న సంగతి   అందరికీ తెలుస్తూనే ఉంది . ఓ రోజు హాస్పిటల్లో "అమ్మ లేకపోతే ఎలారా అబ్బాయీ  ముందు ముందు . నాకు కాఫీ కలుపుకోవడం కూడా రాదు . కాఫీ సంగతి సరే . గ్యాస్ పొయ్యి వెలిగించడం రాదే. "అన్నాడు నాతో.

నాన్న ఈ సమయంలో ఒంటిమామిడి   ఒక్కడూ వెళ్ళటం  నాకు సుతరామూ ఇష్టం లేదు "ఇప్పుడెందుకు నాన్నా!హైదరాబాద్ నుంచి వచ్చాకా ఇద్దరం వెళ్దాంలే."అన్నా.
" ఒకసారి ఇల్లు చూసుకొని వస్తారా "అన్నాడు.
 నాన్న దండాల సెంటిమెంట్ నాకు అప్పుడు ఎందుకో వెంటనే తోచలేదు.
అమ్మ అనారోగ్యం వల్ల నా మనసంతా అల్లకల్లోలంగా  ఉంది. అమ్మని నిర్లక్ష్యం చేస్తున్నాడన్న భావనతో ఎన్నడూ లేనిది  ఆరోజు  నాన్నతో దురుసుగా ప్రవర్తించాను . నేను  నాన్నతో దురుసుగా ప్రవర్తించడము అదే మొదటిసారి చివరాఖరిసారి కూడా. నాన్న ఎమీ మాట్లాడలేదు . తెల్లవారుతూనే మా వూరు వెళ్ళిపోయాడు . నాన్న వెళ్ళిన తరువాత నేను  ఎంత దురుసుగా మాట్లాడానో అర్ధమయ్యింది .
మధ్యాన్నం లంచ్ కి డైనింగ్ టేబుల్ దగ్గర  అమ్మ ,సీత, నేను మౌనంగా కూర్చున్నాం  నాన్న లేకుండా . . జరిగిన సంఘటన అందరి మనస్సూ త్రీవ్రంగానే గాయపరచింది.
ఓ నాలుగు మెతుకులు కతికి డైనింగ్ టేబుల్ వద్ద నుంచి లేచిపోయి ఎవరి గదుల్లోకి
వాళ్లం వెళ్ళిపోయాం మౌనంగా. ఆ రాత్రి కూడా అలాగే గడచిపోయింది.

మరునాడు ఉదయం లేవగానే ఒక నిర్ణయానికి వచ్చాను. వొంటిమామిడి వెళ్లి నాన్నని తీసుకురావాలని. సీతకి విషయం చెప్పి వెంటనే ప్రయాణమయ్యా. రైల్వే స్టేషన్కి వెళితే విశాఖపట్నం వెళ్ళే సింహాద్రి ఎక్స్ప్రెస్ రైలు సిద్దంగా ఉంది. అన్నవరం చేరేసరికి సాయంత్రం నాలుగు గంటలయింది. స్టేషన్ బయటికి వచ్చి చూస్తే వొంటిమామిడి వెళ్ళడానికి ఒక్క రిక్షా కూడా దొరకలేదు . కాలినడకన ఇంటికి బయలుదేరా . అన్నవరం నుంచి  మా ఇల్లు పది  కిలోమీటర్లు దూరం  . నడుస్తున్నంత  సేపు నాన్న ధ్యాసే . నా కళ్ళ నిండా నీటి చెలమలు . నాకు తెలియకుండానే కళ్ళనుండి నీటి ధారలు వర్షిస్తున్నాయి. మా ఊరి బాట దగ్గరికి వచ్చేసరికి   నా గుండె వేగం పెరిగిపోయింది . ఎంతగా అంటే నా గుండె చప్పుళ్ళు నాకే  వినపడేంత వేగంగా . బాట నుంచి మా ఇల్లు ఏభై  గజాలే . అయినా ఆ దూరం సుదీర్ఘంగా  అనిపించింది. ఇల్లు చేరేసరికి  గోధూళి వేళ అయింది .

ఇంట్లో వసారాలో పందిరిమంచం దగ్గర ఏవో కాగితాలు సర్దుకుంటున్నాడు  నాన్న. పరుగున  వెళ్లి "క్షమించు నాన్నా ! తప్పుగా ప్రవర్తించాను "అని చుట్టుకుపోయాను నాన్నని. నా కన్నీరు ఆగలేదు. నా చర్యకి బిత్తరపోయాడు నాన్న ఒక క్షణం. మరుక్షణం రివ్వున సింహద్వారం కటకటాల గేటు తెరిచి వీధిలోకి వెళ్ళిపోయాడు . హతాశుడనయ్యా  నాన్న అలా వెళ్ళగానే .  అక్కడే పందిరిమంచం దగ్గర నేల మీద కూలబడిపోయా . రెండు మోకాళ్ళ మధ్య మొహం దాచుకొని విలపించా . నాన్న నన్ను క్షమించలేదని .

"ఇదా నీ సంస్కారం . విద్యా బుద్ధులు ఇందుకా నీకు నేర్పించాను "అని నాన్న రివ్వున బయటకి వెళిపోయాడు .
కాదు ............ కాదు .
"నా కడుపున చేడపుట్టావురా !" అని  కోపంగా వెళ్ళిపోయాడు .
కాదు ........... కాదు .
"నీ ముఖం ఇక నాకు చూపించకు . "అని వెళ్ళిపోయాడు .
ఇలా నేను మధన పడతూ ఉండగా కాస్సేపటికి నా భుజం మీద ఆప్యాయమైన  స్పర్శ .మోకాళ్ళ మీంచి తల ఎత్తి చూశా . నా కళ్ళు తడిగా ఉండడంతో ఎమీ  కనిపించ లేదు . కొంచం తేరుకున్న తర్వాత ఎదరగా కాఫీ గ్లాస్ తో నాన్న.
"కాఫీ తాగరా అబ్బాయ్ . "అన్నాడు నాన్న గ్లాస్ అందిస్తూ . కాస్త వెనకాల అంగణంలో పక్కింటి మేడ సుబ్బారావుగారి జానకమ్మ కనిపించింది.
"తాగు  బాబూ "అంది జానకమ్మ. అప్పుడు జానకమ్మ చెబితే అర్థమయింది . నన్ను చూడగానే నాన్న ఎందుకు రివ్వున బయటకి వెళ్ళిపోయాడో.  నాన్న జానకమ్మ ఇంటికి వెళ్లి "జానకీ !మా అబ్బాయి రాజమండ్రీ నుండి ఇప్పుడే వచ్చాడు . వాడికి సాయంత్రం ఈ టైములో రెండోసారి కాఫీ అలవాటు . గిద్దెడు  పాలు ఉంటే కప్పు కాఫీ కలిపి యిస్తావా . "అని అడిగి ఆదరా బాదరాగా  కాఫీ తెచ్చాడు .
ఇది విన్న తర్వాత ఎంత ఆపుకున్నా కన్నీళ్ళు ఆగలేదు . పట్టుకున్న కాఫీ గ్లాస్సులో కన్నీరు పడుతున్న సంగతి కూడా నే గమనించలే .
నా ఎదుట గంభీరంగా నాన్న . "తాగమ్మా "అన్నట్టు చూసేడు నా వైపు .
మొదటి రెండు సిప్పులూ ఉప్పగా అనిపించాయి . తర్వాత అమృతంలా అనిపించింది .
"కాఫీకూడా కలుపుకోవడం  రాని  నాకు ఈ రెండు రోజులు అన్నం పెట్టి ఆదరించిన నీ ఋణం ఎలా తీర్చుకోనమ్మా.  "అన్నాడు జానకమ్మతో నాన్న .
"రేపు ఉదయం కాఫీ పంపించనక్కర లేదమ్మా. మా అబ్బాయి ఉదయం కాఫీ  కలిపి ఇస్తాడు.  ఉదయాన్నే కాఫీ తాగి ఫస్ట్ బస్సుకి రాజమండ్రి వెడతాం . రాత్రి గోదావరికి  హైదరాబాద్ ప్రయాణం."అన్నాడు ఆమెతో.

 అప్పటివరకూ తుఫాను సమయంలో సముద్రంలా ఉన్న నా మనసు నిండా మంచిగంధపు పరిమళాలు పరచుకున్నాయి .

                                                             *****************